‘लोई हिंड कबिरसँगै-कोइला खातमा दबिएर बसेकी हीराको कथा’

“म तिम्रो पतिभन्दा पहिले तिम्रो मित्र हुँ । प्रेम कुनै सम्बन्ध वा शरीरमा बाँधिएको हुन्छ र ?”

हो, यसै भन्छन् नाटक ‘लोई हिंड कबिरसँगै’ मा कबिर आफ्नी नवदुलही लोईलाई । सम्बन्धको व्यापारीकरण र झुटो प्रेमको बिगबिगीले आक्रान्त बनेको आजको मानिसलाई कबिर र लोईको साँचो प्रेमले ओतप्रोत तिलस्मी संसारमा विचरण गराउँछ नाटक ‘लोई’ ले ।

प्रेमको सुन्दर, बृहत् र अनुपम परिभाषा लिएर भर्खरै नेपाली पाठक माझ नाटक ‘लोई’ ले प्रवेश गरेको छ । हिन्दी साहित्य जगतका ख्यातनाम लेखक प्रताप सोमवंशीद्वारा लिखित यस नाटकलाई पवन थापाले नेपालीमा अनुवाद गरेका छन् । जीवनमा छाएको अँध्यारोलाई पन्छाउँदै उज्यालोतिर पाइला बढाउन हाम्रो प्रेमिल हृदयले हामीलाई सक्षम बनाएको छ भन्ने वाणी र विचारले कबिरलाई लाखौं मानिसको हृदयमा वास गरायो ।

कबिरको यस्तो सुन्दर विचार र वाणीलाई कायम रहन दिने, त्यसलाई अझ सूक्ष्मता र सरलताका साथ आम मानिसको बीचमा सघन रूपले फैलाउने काम उनकी पत्नी लोईले गरेकी हुन् । तर समाजले लोईलाई कहिल्यै सम्झन, आफ्नो हृदयमा सम्मानपूर्वक सजाएर राख्न सकेन । राख्तो हो त यसअघि नै लेखिंदो हो ‘लोई’ । तर जब लेखियो उनलाई केन्द्रमा राखेर, लोईलाई पूर्ण न्याय दिएर लेखियो । ‘लोई’ लाई लेखक प्रताप सोमवंशीले जत्तिकै न्याय यसका अनुवादक पवन थापाले पनि गरेका छन् ।

लोईमा भएका हरेक दृश्य, संवाद, भजन र दोहाको नेपालीमा सुन्दर र सहज ढंगले अनुवाद गरिएको छ । नाटकलाई धेरै हदसम्म नेपालीकरण गर्ने प्रयास गरिएको छ । अनुवादकले नेपाली पाठकलाई नाटकको बनोट, ध्वनि, दृश्य आदिमा नेपाली सुगन्ध र स्वाद पस्किने प्रयत्न गरेका छन् । यो नाटक पढ्दा लाग्छ लोई र कबिर नेपालकै कुनै गाउँमा प्रेमालाप गरिरहेका छन् । समाजको कुरीति र कुप्रथा विरुद्धको बहस छेडिरहेका छन् । मन माझा-माझ गरिरहेका छन् ।

‘लोई’ नाटक मार्फत थापाले नेपाली पाठकलाई ६५० वर्ष अघिको भारतको भूगोल, संस्कृति र परिवेशमा प्रवेश गराएका छन् । नाटक पढ्दै गर्दा पाठक इतिहासको त्यस घडीमा विचरण मात्र गर्दैन, ऊ त्यही संसारमा प्रेमपूर्वक बाँधिन्छ । लोईको संसारमा प्रविष्ट गरेपश्चात् प्राप्त भएको नवअनुभव र नवबोधको निम्ति लेखक/अनुवादक प्रति आभारी पनि हुन्छ पाठक ।

यस नाटकको क्यानभासमा प्रतिबिम्बित समाज हेर्दा लाग्छ हामीले आफू बाँचेकै समाजको ऐना ‘लोई’ मा हेरिरहेका छौं । लोईले उजागर गरेको तत्कालीन सामाजिक, सांस्कृतिक र राजनीतिक अवस्था अहिलेको समाजको भन्दा खासै भिन्न छैन । यही समानताले पाठकलाई ‘लोई’ को झन्झ-न् नजिक तुल्याउँछ ।